آزاد باش،آزاده بمیر

1- سازند بختياري:

اين سازند شامل سنگ جوش Conglomrate مي باشد معمولاً با آب حفاري ميشود وبعلت دارا بودن ذرات ريز ماسه اي بهتر است با سيستم باز حفاري گردد در غير اينصورت ته نشست در تانكهاي گل حتمي واستفاده از Desander وdesilter اجباري خواهد بود.

2-سازند آغاجاري:

اين سازند شامل مارلهاي قرمز تا قهوه اي رنگ وگاهي متناوباً مارلهاي خاكستري رنگ وماسه سنگ بوده وبندرت لايه هاي آهكي نيز در آن يافت ميشود.

اين سازند معمولاًمسائل زيادي را بهمراه ونداردفقط در بعضي از ميدانها مانند كوپال و رامين آبهاي شور تحت فشار موجودند كه با افزايش وزن گل كنترل ميگردند ودر بعضي ديگر از ميدانها در اين سازندگل گم شدگي ديده شده است مانند بينك واز ديگر مسائل اين سازند شسته شدگي بدنه چاه است وآن نيز بدين دليل است كه چون مارلها تركيبات رسي هستند آب فيلتر شده مايع حفاري را جذب وسپس بادكرده از طبقه جدا ميگردند.

3-سازند ميشان:

اين سازند درقسمت هاي بالائي خود شامل مارلها ي خاكستري حاوي مواد كربنات وذرات Silt از جنس سيليس ميباشد ومتناوباً طبقات آهكي نيز در آنها يافت ميشود اين طبقات آهكي در قسمت تحتاني بيشتر مي شود ودر ايالت مارس اين آهكها بصورت متراكم بخش گوري را تشكيل ميدهد كه در ميدان سرخون گاز خيز مي باشد.

4-سازند گچساران :

اين سازند عموماً شامل انيدريد Ca So₄ مارلهاي خاكستري وقرمز ونمك NaC1 وطبقات نازك آهكي ميباشد .مسائل ومشكلات حفاري دراين سازند متنوع وغير قابل پيش بيني مي باشد وبطور احتمالي بشرح ذيل اند.

الف – حفاري در مالها

حفاري ضخامتهاي زيادمارل موجب ميگردد كه موادرسي در گل حفاري پراكنده شده و گرانروي گل حفاري را از حد متعارف خارج مي سازد.

در صوريتكه Water Loss كنترل نشود واز صفر تجاوز كند مقداري آب بوسيله شبكه بلورين كاني هاي رسي جذب شده وموجب بادكردن رسها كه بصورت سنگ شدگي چاه وبالاخره بصورت واريزه به درون چاه خواهد ريخت البته اين واكنش بوسيله حرارت ديناميك چاه نيز تسريع وتشديد ميگردد.

ب- حفاري در نمكها

حفاري در نمكها اگر با ضخامت كم نمك در نظر گرفته شود بسيار مفيد وگل را متعادل ميسازد ولي ضخامتهاي زياد نمك موجب ميشود كه ذرات نمك از غربالهاي لرزان گذشته ومقدار مواد جا مدگل را افزوني بخشد.

ج – آبهاي شور پرفشار سازندي

آبهاي شور تحت فشار از قانون خاصي از نظر سنگ شناسي تبعيت نمي كند ودر هر نوع سنگ رسوبي ميتواند محبوس شود در مورد منشاء اين آبها نظريات متفاوتي موجود است از آن جمله است.

ج –1 تبديل ژيپس به انيدريد.

چون در طبيعت سولفات كلسيم بصورت ژيپس (Ca SO₄ ,2H₂O) ته نشين ميشود واعماق زمين تنها بصورت انيدريد. (Ca SO₄) يافت شده است لذا اعتقاد براين است كه تحت فشار طبقات فوقاني وحرارت زميني ژيپس تبديل به انيدريد شده ودو ملكول آب آزاد ميشود.

انيدريد                                      ژيپس

Ca So₄ +2 H₂O                            Ca SO₄,2H₂O

ج-2 تبديلات كاني هاي رسي

كاني هاي رسي در طول زمان زمين شناسي برابر فشار وحرارت به يكديگر تبديل ميشونددر بعضي از مراحل واكنش همراه با آزادشدن مولكولهاي آب ميشود مانند:

Illite + H₂O                                                  Montmorilonlte

به رصورت نظريه تبديل زيپس به انيدريد در رابطه با سازند گچساران مورد قبول به نظريه ميرسد.

سازند گچساران به هفت بخش عمده تقسيم ميگردد كه به ترتيب از بالا به پائين :

4-1 بخش هفتم :

اين بخش شامل انيدريد آهك .مارلهاي خاكستري رنگ ميباشد در ميدان پازنان يك لايه نسبتاً نازك از مارل قرمز رنگ در اواسط بخش ديده ميشود .بطور كلي اين بخش كم فشار بوده وبا گل سبك حفاري ميشود قاعده اين بخش بر سر بخش ششم قرار داردكه سازندي پرفشار محسوب مي گردد بهمين علت معمولاً دريك تا دو متري قاعدة اين سازند بعنوان نقطه جداره گذاري انتخاب ميشود.

كليه ميدانهايي كه بخش هفتم در آنها كاملاً شناسائي شده است در محدوده اي به شرح ذيل قرا دارد.

شمالاً گچساران، كرنج ،پاريس ،ما ماتين ،نفت سفيد.

جنوباً بينك ،رگ سفيد ،مارون ،رامين  ميباشد در ساير نواحي بخش هفتم گچساران از مشخصات آن در محدوده مذكور تبعيت نمي نمايد.

يكي ديگر از مسائل در جداره گذاري در آخرين انيدريد بخش هفتم آنستكه در طبقات فوقاني اين انيدريد مقاديري سنگ آهك ضعيف وجود دارد كه توان مقاومت در مقابل گلهاي سنگين را ندارد لذا كاملاً روشن است كه اگر اين انيدريد شناسائي نشود چه مشكلاتي را در برخواهد داشت.

4-2 بخش ششم

 اين بخش شامل مارلهاي قرمز رنگ انيدريد نمك مارلهاي خاكستري وباند هاي نازك آهك مي باشد در بعضي از ميدانهاي نفتي مانند اهواز ،منصوري ،رگ سفيد وغيره لوله جداري بجاي آخرين باندا نيدريد بخش هفتم در اولين انيدريد بخش ششم سيمان ميگردد ودر آن بعلت كم فشار بودن سربخش ششم مي باشد ولي با وجود اين در بعضي از همين ميدانها حفاري زياده از حد در بخش ششم موجب پاره گي لوله جداري شده است.

3-4 بخش پنجم

اين بخش شامل انيدريد ومارلهاي خاكستري ونمك مارلهاي قرمز وآهك هاي نازك لايه  مي باشد.

4-4 بخش چهارم

اين بخش بيشتر شامل نمك است ومارلهاي خاكستري وقرمز انيدريد وبندرت آهكهاي نازك در آن يافت ميشود يكي از مشخصات بارزاين بخش تغيير شديد ضخامت آن ميباشد

4-5 بخش سوم گچساران

اين بخش بيشتر شامل مارلهاي خاكستري گاهي تيره انيدريد نمك وطبقات نازك آهك ميباشد بخش سوم وپنجم بعلت داشتن مارلهاي فراوان از مسئله سازترين بخشها ميباشد.

4-6 بخش دوم گچساران

عنصر اصلي اين بخش را نمك تشكيل داده ودرآن مارل خاكستري وانيدريد نيز يافت ميشود.

4-7 بخش يكم گچساران يا پوش سنگ

اين بخش شامل تناوب انيدريد مارل وسنگ آهك ميباشد در بعضي از مناطق طبقات نمك نيز در اين بخش گزارش گرديده وضخامت آن در ميدانهاي مختلف تفاوت دارد وگاهي ازده متر كمتروزماني از صد متر بيشتر است پوش سنگ داراي شش طبقه راهنما است كه از A شروع شده وبه F ختم ميشود وبجز A وB بقيه سنگ آهكهاي خاصي مي باشد.

در پوش سنگ احتمال گل گم شدگي ،وجود آب شور ،وجود هيدروكربور ميرود وچون اين بخش آخرين بخش پرفشار گچساران محسوب مي گردد وحد تحتاني آن نيز سازند كم فشار آسماري ميباشد لذا با در نظر گرفتن احتمالات فوق در حد معيني از طبقات راهنما جداره گذاري ميگردد كه البته در هر ميداني حدود آن مشخص است.

4-8 ملاحظات (الف)

4-8-1) در يال جنوبي شرقي ميدان پارسان بعلت گسل شدن آبهاي شور تحت فشار در درون بخش هفتم ظاهر ميشوند لذا در اين منطقه تغيير فشار نشانه تغيير سازند نميباشد.

4-8-2) در منطقه Crest ساختار آغاجاري در حوالي چاه شماره 131 سازند گچساران بخش هفتم با كسله اي در ارتباط با مخزن آسماري بوده ودر آن گاز ديده شده است.

4-8-3) در منطقه هفتگل نيز گچساران بخش 2و3 نيز با مخزن در ارتباط گسلي هستند وبهمين علت دردوبخش مذكور كار ديده ميشود.

4-8-4) مطالعه مارلها جهت استفاده گل شناسان ميبايستي برمبناي خواص كاني هاي رسي استوار باشد كه اين نيز نياز به دراختيار داشتن دستگاههاي X-Ray Diff raction وميكروسكوبهاي الكتروني است با وجوديكه اين وسايل در ايران در اختيار موسئسات علمي است هنوز هيچگونه تلاشي دراين زمينه صورت نگرفته است.مرحله دوم مطالعه مارلها در آزمايشگاه گل شناسي شركت ملي نفت –مناطق نفت خيز صورت گرفته است كه در طي آن بعضي از مارلها در مقابل انواع گل آزمايش شده وتنها حاصل آن پيشنهاد گل هاي نفتي براي حفاري سازند گچساران در ميدان مارون بوده است.

(مذاكرات شفاهي محمد مدني)

5-سازند آسماري

دراين سازند عموماً‌از سنگ آهك Ca CO₃ ودولوميت Ca Mg (CO₃)₂ وماسه سنگ وشيل ميباشد اين سازند در نواحي مختلف داراي مشخصات زمين شناسي متفاوتي مي باشد. بهمين علت در سازند آسماري دو بخش عمده تشخيص داده شده است.

5-1-بخش ماسه سنگ اهواز: اين بخش در ميدانهاي اهواز، مارون و منصوري توسعه يافته است.

5-2-بخش انيدريدي كلهر:  اين بخش بيشتر مشتمل برانيدريد، نمك، مارل  و  آهك مي‎باشد.

6- سازندهاي پابده و گورپي

اين دو سازند بترتيب در زير سازند آسماري واقع شده اند و شامل شيل، مارل و رسهاي آهكي و گاهي آهكهاي مارلي مي باشد.

7- سازند بنگستان

اين سازند شامل آهك و لايه هايي از شيل  مي باشد اين سازند در بعضي از ميدانهاي نفت خيز مي باشد مانند اهواز.

8- سازند كژدمي

اين سازند از شيل و لايه هاي نازك آهك تشكيل يافته است و معمولاً بعلت تورق و ريختن از محل خود (Slough) مسئله ساز مي باشد. گاهي اين سازند گازخيز است مانند كوه دارا كه علت وجود گاز را در اين سازند غير مخزني را ميتوان منوط به شكستگي ها دانست.

9- گروه خامي

بطور كلي اين گروه شامل سنگ آهك دولوميت و شيل مي باشد گروه خامي شامل سازندهاي ذيل ميباشد:

9-1 داريان     آهك با لايه هاي نازك شيل

9-2 گدوان  شيل با لايه هاي نازك آهك

9-3 فهليان     آهك و لايه هاي نازك شيل در خارگ نفت خيزاست

9-4 هيت        انيدريد و كربنات

9-5 سورمه  آهك دولوميت و مقداري شيل در خارگ نفت خيزاست

10- گروه كازرون

اين گروه شامل دو سازند است و بطور كلي فاقد خصوصيات مخزني و پوش سنگ طبقات زيرين خود محسوب ميشود.

10-1) سازند نيريز:كه بيشتر شامل آهك و دولوميت مي باشد.

10-2) سازند دشتك : از تناوب دولوميت وانيدريد و شيل تشكيل يافته است اين سازند از سرجداره گدازي بسيارپر اهميت مي باشد و با وجوديكه تركيب اصلي آن انيدريد و اصولاً فاقد فوراني است ولي در قسمت تحتاني آن بعلت وجود شكستگي ها گاهي موجب فوران ميشود و اصطلاحاً به آن (Blue Zone) اطلاق مي گردد.

11- گروه دهرم

اين گروه شامل سه سازند مي باشد كه بترتيب عبارتند از:

11-1) سازند كنگان: كه از سنگ آهك و دولوميت و شيل تشكيل شده است.

11-2) سازند دالان: كه خود به سه بخش تقسيم مي گردد:

11-2-1) دالان بالايي كه شامل آهك دولوميت شيل و انيدريد مي باشد.

11-2-2) بخش نار كه شامل انيدريد و دولوميت مي باشد در قسمت تحتاني اين بخش در ميدان پا رس گل گمشدگي مشاهده شده است.

11-2-3) دالان پايين شامل آهك و دولوميت انيدرديد و شيل مي باشد.

11-3) سازند فرقان: اين سازند شامل ماسه سنگ و شيل مي باشد در ميدان پارس اين سازند موجب تنگ شدگي چاه و در نتيجه گير افتادن لوله ها گرديد كه فوران چاه P-E₁ را موجب شد.